ADİSEBABA, İlk projesi “SEVİMLİ DOSTLAR-Harika Bir Gün” ile 2-5 yaş arası çocuklarda hayatı kolaylaştıran temel alışkanlıklar başlığı altında 10 adet çocuk şarkısından oluşan ilk albümünü hazırlamıştır. Bu albümdeki pozitif, eğlendiren ve eğiten şarkılar; el yıkama, diş fırçalama, yemek yeme, giyinme, banyo, tuvalet, paylaşma, toplama, uyku gibi konuları ele alıp, tüm bu alışkanlıkları çocuklara eğlenerek ve farkında olmadan öğrenmelerine yardımcı olmak üzere düzenlenmiştir. Sevgili anne babalar, Bu şarkılarda vurgulanan “temel alışkanlıklar” adı üzerinde “hayatı kolaylaştırır.” Hem çocuğun hayatını, hem de elbette ebeveynlerinkini. Bu bakımdan çocuklarımızın bu alışkanlıkları bir an önce edinmelerini isteriz ki onlar da, biz de rahat edelim. Ancak bu alışkanlıkları özgüven ve bağımsızlık açısından ele alırsak çocuklarımızın hayatında oluşturduğu önem çok daha iyi anlaşılabilir. Günümüzde ebeveynlerin çocukları için öncelikle kazanmalarını istedikleri kişilik özelliği özgüvendir. İşte bu noktada bu şarkılardaki temel alışkanlıklar önem kazanıyor. Özgüvenin üç temel ayağından biri çocuğun koşulsuz sevgi hissederek büyümesi; diğeri sağlıklı bir ilişki ve doğru iletişim zemini; diğeri ise çocuğa yaşına göre sorumluluk verebilmektir. Çocuklara, yaşına göre sorumluluk verilmelidir ki ufak yaşlardan itibaren “ben kendim başardım” duygusunu yaşayarak kendilerine güvenebilsinler. Anne babaların çocuklara bu anlamda fırsat tanımaları gereklidir. Fakat anne babalar bazen bunu yapamayabilirler. Bu durumun bir kaç nedeni olabilir: Anne babalar çocuğun gelişim dönemleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmayabilirler. Bu nedenle çocuğun ne zaman, ne yapması gerektiğini bilmeyebilirler. Bazen kişilik özellikleri nedeniyle sabırsız oldukları ve daha hızlı hareket etmek istedikleri için çocuk yerine tüm işlerini yaparlar. Bazı durumlarda ise anne baba “korumacı” bir yaklaşımla “çocuğu yormak ve üzmek istemedikleri için”, aslında çok annesel bir güdüyle fakat çocuğa zarar verdiklerinin tam da farkında olmadan çocuk yerine işleri hallederler. Bu tutumlar çocukların gün gelip de okul ortamı veya sosyal ortamlar gibi ebeveynsiz ortamlarda bulunmak zorunda kaldığında “sudan çıkmış balık” gibi hissetmesine neden olur. Çocuk, o güne dek başardığı şeyleri tek başına değil de hep anne babası sayesinde başardığını fark eder ve onlar yanında olmazsa bir hiç olduğunu düşünür. Bu duygular yetişkinliğe kadar taşınabilir. Bu nedenle çocuğun yetkinliğini hissetmesi gerekir. Yani “bunu ben başardım” duygusunu yaşayabilmesi için ona değişik ortamlarda defalarca fırsat verilmesi gerekir. Çocuk bir şey dener, başaramaz, tekrar dener, yine başaramaz, tekrar dener ve sonunda başarır. Böylelikle kendisi ve yapabilecekleri konusunda fikir sahibi olmaya başlar. Çocuk mutlu olsun diye anne babalar onun yerine düşünürse çocuğun düşünmesine gerek kalmaz; onun yerine karar verirse çocuk karar vermeyi öğrenemez; çocuğun işlerini yaparsa çocuk bağımlı olur, kendisiyle ilgili yanlış algı ve inançlara sahip olabilir. Çocuk kaynaklı durumlara bakacak olursak bazen şöyle durumlarla da karşılaşılabilir: Çocuk yeteri kadar ilgi ve sevgi alamadığını hissettiği için anne babanın bu işleri onun için yapmasını ister. Anne ona yemek yedirdiğinde sevgiye de doyuyormuş gibi hisseder, baba onu giydirdiğinde babadan aldığı ilgi onu mutlu eder. Bu çeşit bir ilgi elbette ki sağlıklı değildir. Diğer bir durumda çocuk kendisinin yapması gereken şeylerin kendisine söylenmesini özellikle de sesler biraz yükseliyorsa anne babadan gelen bir öfke gibi algılar, böylece hiç yapmak istemez. Öte yanda, korumacı yaklaşıp çocuğa sorumluluk vermemek ne kadar olumsuz ise zamanından önce çocuğu zorlamanın da o kadar olumsuz etkileri vardır. Zamanından önce çocuktan gereksiz yere yapamayacağı bir beceriyi beklemek çocuğu hızlandırmaya çalışmak anlamına gelir ve çocuğun gereksiz yere başarısızlık duygusu yaşamasına da neden olur. Örneğin çocuğun odasını tam olarak kendi kendine toplayabilmesi genelde 8-9 yaşta beklenmelidir. 4 yaşında yatağını toplaması için ısrar ediliyorsa; 3 yaşında henüz ince kasları tam gelişmemiş çocuktan çorap giymesini, 1 yaşındaki çocuktan yemeğini bağımsız yemesini veya tuvalet eğitimini halletmesini beklemek, çocuğun diğer sorumluluklardan da soğumasına neden olacaktır. Çocuk başlangıçta ben merkezcidir, paylaşmayı yavaş yavaş öğrenir. 2 yaşında paralel oyunlar oynar, ancak 3-4 yaş gibi oyun kurup, grupla birlikte oyun oynamaya başlar. Çocuktan 2 yaşında oyuncaklarını paylaşarak oyun oynamasını istemek fazla iyimser bir tutum olur. Şarkılarda geçen temel alışkanlıklar arasında yemek, uyku ve tuvalet becerileri özellikle önem arz eden alanlardır. Bu alanlar psikolojik gelişim dönemlerinde yaşanabilecek olası problemlerden oldukça fazla etkilenir. Bu alanlarda ciddi sıkıntısı olan çocukların mutlaka bir uzman desteği almaları gereklidir. Tüm bunların dışında anne-babanın örnek olması da büyük önem taşır. Her sabah doğallıkla ve güler yüzle günaydın diyen bir anne babanın çocuğu da bir süre sonra kendiliğinden günaydın demeye başlayacaktır. Hep birlikte neşeyle dişler fırçalandığında çocuk yavaş yavaş bu beceriyi geliştirir. Temel alışkanlıklar gerçekten de hayatı kolaylaştırır, elbette anne babanın işini de. Fakat burada şu da asla yanlış anlaşılmamalıdır: Çocuklarımız bizim her istediğimizi yapan, her zaman düzgün ve güzel davranan birer robot da olamazlar elbette. Çocuğun da bir kişiliği var, saygı gösterilmesi gereken sevdiği şeyler, sevmediği şeyler var. Ayrıca çocuk bazen de sadece canının istediği gibi davranma hakkına sahiptir. O gün belki de canı sıkkındır, ne diş fırçalamak ne de yüz yıkamak ister. Buna da anne babasının saygı göstermesini bekler. Her zaman olduğu gibi burada da denge çok önemlidir. Yinelemek gerekirse, bu alışkanlıklar ve beceriler ancak karşılıklı olumlu ve sağlıklı bir ilişki platformunda yerleşebilir. Bunun gerçekleşemediği durumlarda, altında yatan faktörlerle ilgili bir uzman desteği almak önem taşır. Bihter Mutlu Gencer Uzman Psikolog ELELE Çocuk Genç ve Yetişkin Psikolojik Danışma Merkezi www.elelecocukaile.com